Autyzm, określany jako całościowe zaburzenia rozwoju, należy do grupy zaburzeń rozpoczynających się we wczesnym dzieciństwie.
Symptomy pojawiają się w pierwszych 36 miesiącach życia dziecka. Do głównych wskaźników autyzmu należą: trudności w tworzeniu relacji z innymi i uczestniczeniu w relacjach społecznych, zaburzona umiejętność komunikowania się, oraz ograniczony repertuar aktywności obecny w zachowaniu schematycznym. Zaburzenia ze spektrum autyzmu należą do tzw. zaburzeń ukrytych, to znaczy że nie istnieją żadne wskaźniki zewnętrzne umożliwiające ich stwierdzenie.
Do charakterystycznych cech autyzmu należą między innymi: powtarzane, stereotypowe wzorce zachowań, objawiające się poprzez zaabsorbowanie ograniczonymi wzorcami nietypowych zainteresowań, sztywne przywiązanie do specyficznych zwyczajów i tzw. manieryzmy ruchowe (np. trzepotanie rękami, palcami, kręcenie się, złożone ruchy całego ciała).
Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu stanowią bardzo zróżnicowaną grupę pod względem funkcjonowania społecznego i intelektualnego. Rozwój dziecka z autyzmem cechuje nieharmonijność. Przy jednoczesnym występowaniu opóźnień w pewnych obszarach funkcjonowania w stosunku do wieku dziecka, w innych obszarach mogą występować ponadprzeciętne zdolności. Kluczowy w występowaniu zaburzeń jest obszar emocjonalny i społeczny.
Dziecko z autyzmem ma zaburzoną zdolność do naprzemiennego uczestnictwa w interakcjach społecznych. Kontakt wzrokowy jest ograniczony, wybiórczy, albo w ogóle nie występuje. Kolejnym obszarem, w którym występują znaczne trudności, jest odczytywanie emocji, rozumienie ich przyczyn i adekwatne reagowanie. Autyzm nie jest równoznaczny z obniżeniem sprawności intelektualnej, chociaż oba zaburzenia mogą występować równolegle. Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mogą bardzo dobrze funkcjonować w obszarze poznawczym. Często występuje na przykład dobre spostrzeganie i pamięć wzrokowa. Myślenie obrazowe zazwyczaj przeważa nad werbalnym i abstrakcyjnym, z czego wynikają trudności w generalizacji wiedzy, myśleniu przyczynowo – skutkowym, rozumieniu przenośni i metafor, bardzo duża dosłowność rozumienia języka i brak elastyczności w myśleniu.
Funkcjonowanie osób z autyzmem jest utrudnione między innymi przez specyficzny odbiór bodźców docierających z otoczenia. W zależności od nadwrażliwości lub niedowrażliwości w obrębie danego zmysłu, niektóre dźwięki mogą być odbierane jako zbyt uciążliwe, przedmioty o różnej strukturze zbyt nieprzyjemne, a niektóre rodzaje światła zbyt intensywne, lub przeciwnie – wybrane bodźce mogą wydawać się niezwykle interesujące. Przejawy takiego zaburzonego odbioru bodźców obserwujemy jako „dziwne” zachowania: przesadnie nerwowa reakcja, unikanie źródła drażniącego bodźca lub uporczywe poszukiwanie go. Zachowania, u podłoża których leżą zaburzenia odbioru bodźców, to między innymi: krzyk, pisk, trzepotanie rękami, zasłanianie uszu, a w sytuacjach skupienia uwagi na interesującym bodźcu bardzo ograniczony kontakt lub całkowity jego brak.
Dziecko z autyzmem nie jest chore. Nie można go wyleczyć, można i trzeba je akceptować z całą jego wyjątkowością. Poprzez zindywidualizowane oddziaływania terapeutyczne, takie jak spotkania z psychologiem, pedagogiem, trening umiejętności społecznych, metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne lub zajęcia z integracji sensorycznej można znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka i pomóc mu lepiej odnaleźć się w otaczającym go świecie.
